Toolbox: Valbeveiliging op dak, hoogwerker of steiger

Een persoonlijk valbeveiligingssysteem is de ideale oplossing voor situaties waar andere valbeveiligingssystemen niet kunnen worden gebruikt. Het systeem dient niet ter voorkoming van een val, maar dient een val te stoppen en de gevolgen van de plotselinge stop te beperken. In dit artikel leest u wanneer valbeveiliging verplicht is, hoe u de juiste persoonlijke valbeveiliging bepaald op basis van omgeving en locatie, dak, steiger, hoogwerker of een ander werk op hoogte en de keuze voor het juiste veiligheidsharnas en valstopapparaat.

Wanneer is valbeveiliging verplicht?

De wetgeving van het werken op hoogte richt zich vanzelfsprekend op de veiligheid van het werken op hoogte. Er is namelijk altijd een risico dat men valt. Dit is vaak geen probleem op 30 cm, maar bij het werken op hoge gebouwen of steigers is dit een ander verhaal. Volgens de Europese wet is er vastgesteld dat aan bepaalde veiligheidseisen moet worden voldaan in de vorm van valbeveiliging bij;

• werk vanaf een hoogte van 2,5 meter
• werk op gevaarlijk terrein. Denk aan het werken boven water, of op een plek met veel scherpe onderdelen.

Bepalen juiste persoonlijke valbeveiliging

Bij het samenstellen van een persoonlijk valbeveiligingssysteem moet rekening worden gehouden met een aantal risicofactoren.

Minimaal benodigde vrije ruimte

Iemands val moet zo snel mogelijk, na de zogenaamde vrije val, worden gestopt. Wanneer iemand in aanraking komt met een oppervlak of obstakel tijdens het vallen, kan dit de dood tot gevolg hebben. Om dit te voorkomen, moet er "vrije ruimte" beschikbaar zijn onder de gebruiker. Zorg dat in deze ruimte geen obstakels zijn die iemand tijdens zijn val kan raken. Houd bij het vaststellen van de hoogte van de vrije ruimte rekening met de kenmerken van de vanglijn en de positie van het ankerpunt valbeveiliging ten opzichte van de gebruiker.

Afbeelding 1 - Houd rekening met minimaal benodigde vrije ruimte

Positie van het ankerpunt

De vrije val moet zoveel mogelijk worden beperkt. De hoogte van het ankerpunt ten opzichte van de positie van de gebruiker bepaalt de duur van de vrije val. Wanneer het ankerpunt van de vanglijn zich boven de gebruiker bevindt, is de duur van de vrije val minimaal. Een ankerpunt dat zich echter ter hoogte van de voeten bevindt, leidt tot een langere vrije val. Houd hier rekening mee om te voorkomen dat iemand tijdens het vallen een oppervlak of obstakel raakt. Het ideale ankerpunt bevindt zich recht boven de gebruiker.

Afbeelding 2 - Het ideale ankerpunt bevindt zich recht boven de gebruiker

Slinger-effect

Houd bij de keuze van de positie van een ankerpunt rekening met het slinger-effect. Een gebruiker bevindt zich mogelijk in een positie waar hij een obstakel of oppervlak raakt wanneer hij valt. Houd daarom altijd rekening met de werkhoek. De werkhoek kan de werking van sommige valstopapparaten, zoals valblokken, negatief beïnvloeden.

Afbeelding 3 - Hoe groter de werkhoek, hoe groter de kans op slingeren

Let op
Lees bij het maken van een risicoanalyse voor persoonlijke valbeveiliging altijd de handleidingen van de verschillende onderdelen van het valbeveiligingssysteem door om correct gebruik ervan te garanderen.

Het juiste harnas

Een veiligheidsharnas is een essentieel onderdeel van uw valbeveiliging. Bij de keuze voor het juiste harnas zijn een aantal punten van belang.

Ophangpunt op de rug

Aan een harnas met ophangpunt op de rug kan een valstopper worden bevestigd voor anti-valbeveiliging bij horizontale verplaatsingen zoals op daken, steigers en ter valbeveiliging bij hoogwerkers.

Ophangpunt aan de voorzijde

Aan een harnas met ophangpunt aan de voorzijde kan een valstopper worden bevestigd voor anti-valbeveiliging bij verticale verplaatsingen zoals op hellende daken en bij klimmen en dalen langs een vanglijn.

Bevestigingspunten voor positionering

Wordt het harnas ook gebruikt om de persoon in de juiste werkpositie te houden, dan spreken we van positionering; hiervoor dienen extra bevestigingspunten aangebracht te zijn, op of aan het harnas.

Extra brede gordels

Harnassen voor werkpositionering zijn doorgaans voorzien van extra brede heup- en beengordels zodat de persoon met zijn volle gewicht in het harnas kan hangen. Slechts bij voldoende ondersteuning van heup- en beengordels kunnen langdurige werkzaamheden op hoogte worden uitgevoerd.

Bevestigingspunten voor een gereedschapstas

Aan een harnas met bevestigingspunten voor een gereedschapstas kan de gebruiker zijn tas met gereedschap bevestiging.

De juiste maat

Een te groot of te klein harnas kan bij een val alsnog lichamelijk letsel veroorzaken. Zorg dat u de juiste maat harnas draagt.

Levensduur en keuren veiligheidsharnas

Na ingebruikname hebben harnassen een levensduur van 5 jaar. Na het verstrijken van deze periode adviseren wij dan ook het harnas te vervangen. Ook na een val treden er zichtbare en onzichtbare beschadigingen op en moet het harnas worden vernietigd. Omdat een harnas onder de persoonlijke beschermingsmiddelen valt (risico factor 3) dient het harnas gelabeld te zijn met de betreffende normeringnummers en de productiedatum. Ook moet ieder harnas jaarlijks gekeurd worden.

De juiste veiligheidshaken

Veiligheidshaken zijn de verbindingselementen die in alle valbeveilingstoepassingen voorkomen. De veiligheidshaken die Hijswinkel verkoopt zijn conform de EN 362 en CE-norm gekeurd. De minimale weerstand die een veiligheidshaak moet kunnen weerstaan is 15 kN. Een veiligheidshaak moet met (minimaal) twee manuele handelingen geopend kunnen worden. Dit kan met behulp van een draaimechanisme of, nog makkelijker, met behulp van een automatische sluiting (twist-lock). Bij intensief gebruik geniet deze laatste de voorkeur. Let op! Een haak die niet goed gesloten of beschadigd is kan slechts een fractie van de weerstand opvangen die de haak minimaal dient te kunnen weerstaan.

Keuren veiligheidshaken

Wij adviseren iedere haak die verbonden is aan uw persoonlijke valbeveiligingsmaterialen jaarlijks te laten keuren. De haak wordt dan getest op zijn werking, op roestvorming en op vervormingen. Enige vervorming kan al leiden tot een veel kleinere weerstand.

Het juiste valstopapparaat

Tijdens een val treden grote krachten op. Met de juiste combinatie van harnas, valstopper en valdemper zal de maximale kracht beperkt blijven tot 4,5 a 5,5 kN, een kracht die normaliter geen schade aan het lichaam aanricht. Een valstopapparaat is zowel geschikt voor valbeveiliging bij het klimmen en dalen langs de constructie alsook bij horizontale verplaatsingen op hoogte zoals op daken. Bij het klimmen en dalen dient het ophangpunt natuurlijk boven het hoofd van de gebruiker aan de constructie bevestigd te zijn. We onderscheiden 3 typen valstopapparaten.

Zelfoprollende valstopapparaten

Terugrollende valstopapparaten werken als een autogordel. De lijn blijft continu onder spanning en beweegt mee met de gebruiker. Bij een val blokkeert het apparaat direct. De bewegingsvrijheid is beperkt tot de lengte van de lijn. Deze apparaten zijn vooral geschikt indien de gebruiker vanaf het hoogste punt (het dak) aanvangt met zijn werkzaamheden.

Valstopapparaten voor lijnen en kabels

Deze apparaten bewegen mee met de gebruiker terwijl deze klimt en daalt langs een vanglijn of langs een staalkabelsysteem voor permanente valbeveiliging. Bij een val blokkeert het apparaat direct.

Bandvalstoppers met lijn

Bij bandvalstoppers is de bewegingsvrijheid beperkt en deze kunnen alleen gebruikt worden bij voldoende vrije valhoogte, namelijk minimaal 5,85 meter vrije valhoogte bij een lengte van 2 meter. Bandvaldempers kunnen in Y-vorm geleverd worden zodat de gebruiker kan overpakken zonder valrisico.

Positionering

We spreken over positionering wanneer valgevaar is uitgesloten door de positie op de werkplek, in vaktermen heet dit retentie. Men heeft na het positioneren de handen vrij en hoeft dus niet de armen te gebruiken om in positie te blijven. Hierdoor kan makkelijker, veiliger en efficiënter gewerkt worden.

Positioneerlijnen niet geschikt als valbeveiliging

Bij de keuze van het juiste verbindingselement tussen harnas en verankerpunt dient u eerst te bepalen of deze gebruikt zal worden als valbeveiliging of als werkplekpositionering. Positioneerlijnen dienen enkel gebruikt te worden om de gebruiker te ondersteunen bij de werkzaamheden. Een positioneerlijn is niet geschikt als valbeveiliging. Positionering; hiervoor dienen dan extra bevestigingspunten aangebracht te zijn op of aan het harnas.

Aandachtspunten bij gebruik van alle valbeveiliging

De volgende punten zijn van belang bij het gebruik van vang-beveiligingsapparaten.

• Wanneer een valbeveiligingsapparaat of gordel een schokbeweging, zoals bij een val, heeft ondergaan, moet een controle worden uitgevoerd.
• Gordels moeten na een val worden vernietigd.
• De goede werking wordt bij al deze apparaten negatief beïnvloed door vette en vuile lijnen.
• Zorg ervoor dat deze apparaten minimaal 1x per jaar worden gecontroleerd.
• Voor de opslag is het raadzaam de klemmen en lijnen in kisten of tassen te verpakken en in een droge ruimte op te slaan.

Persoonlijke valbeveiliging kopen?

Veiligheidsharnassen

Valstopapparaten

Vanglijnen

Connectors en haken